Pravni okvir sistema visokog obrazovanja i obezbjeđenja kvaliteta u Crnoj Gori čine Zakon o visokom obrazovanju, Zakon o akademskom integritetu, kao i set standarda i podzakonskih akata.
Strateški okvir sistema visokog obrazovanja definisan je Strategijom razvoja visokog obrazovanja.
Zakonom o visokom obrazovanju (izmjenama iz 2017. godine) definisano je da poslove na obezbjeđenju kvaliteta visokog obrazovanja obavlja AKOKVO, u skladu sa evropskim standardima i smjernicama.
U vezi sa tim, nadležnosti AKOKVO koje proizilaze iz člana 13a, pomenutog Zakona su sljedeće:
1) sprovodi postupak akreditacije studijskog programa i izdaje sertifikat o akreditaciji studijskog programa;
2) sprovodi postupak eksterne evaluacije ustanove visokog obrazovanja i izdaje sertifikat o reakreditaciji ustanove visokog obrazovanja na osnovu izvještaja o reakreditaciji;
2a) donosi standarde za evaluaciju u skladu sa standardima u Evropskom prostoru visokog obrazovanja;
3) sprovodi periodičnu ocjenu kvaliteta rada licenciranih ustanova visokog obrazovanja na zahtjev ovlašćenog organa ustanove ili Ministarstva;
4) utvrđuje listu eksperata za akreditaciju studijskih programa, odnosno reakreditaciju ustanova na osnovu javnog poziva;
5) sarađuje sa ustanovama visokog obrazovanja u obezbjeđivanju i unapređenju kvaliteta;
6) analizira izvještaje o samoevaluaciji ustanova i izvještaje o eksternoj evaluaciji ustanova;
7) predlaže mjere za unapređenje kvaliteta visokog obrazovanja na osnovu preporuka iz izvještaja o reakreditaciji ustanova visokog obrazovanja i dostavlja ih Ministarstvu i Vladi;
8) vodi registar akreditovanih studijskih programa i reakreditovanih ustanova;
9) utvrđuje metodologiju rangiranja ustanova i vrši rangiranje ustanova visokog obrazovanja;
10) vrši i druge poslove propisane Zakonom.
Obezbjeđenje kvaliteta se ostvaruje kroz postupak samoevaluacije ustanova visokog obrazovanja, kao i kroz postupke eksterne evaluacije koje sprovodi AKOKVO. Postupci eksterne evaluacije u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju su:
– akreditacija studijskih programa;
– reakreditacija ustanova visokog obrazovanja;
– akreditacija programa cjeloživotnog učenja;
– periodična ocjena kvaliteta rada ustanova visokog obrazovanja.
Pored zakonskog okvira, obezbjeđenje kvaliteta visokog obrazovanja regulisano je:
- Pravilnikom o postupku akreditacije studijskih programa, sadržaju i obliku sertifikata o akreditaciji, koji je donijelo Ministarstvo prosvjete, kao i standardima i aktima koje je donijela AKOKVO, a to su:
- Pravila o postupku reakreditacije ustanove visokog obrazovanja;
- Pravila o postupku akreditacije programa cjeloživotnog učenja;
- Standardi i smjernice za akreditaciju studijskih programa;
- Standardi i smjernice za reakreditaciju ustanova visokog obrazovanja;
- Standardi i smjernice za akreditaciju Agencije za obezbjeđenje kvaliteta visokog obrazovanja;
- Set pratećih obrazaca i zahtjeva za sprovođenje postupaka akreditacije i reakreditacije;
- Interna procedura za sprovođenje postupka reakreditacije ustanove visokog obrazovanja;
- Interna procedura za sprovođenje postupka akreditacije studijskog programa.
- Poslovnik o radu Komisije za akreditaciju studijskog programa;
- Pravila o sadržaju i načinu vođenja registra akreditovanih studijskih programa i reakreditovanih ustanova visokog obrazovanja;
- Pravila o sadržaju ankete za studente i osnovne odredbe.
Visoko obrazovanje u Crnoj Gori se stiče na ustanovama visokog obrazovanja i to na: univerzitetu, fakultetu, umjetničkoj akademiji i visokoj školi.
Studije se razlikuju prema:
- Vrsti: osnovne, master i doktorske;
- Osnovne i master mogu biti akademske ili primijenjene;
- Vlasništvu: državne (fakulteti nemaju svojstvo pravnog lica) i privatne (fakulteti mogu imati svojstvo pravnog lica);
- Organizaciji izvođenja studijskih programa: samostalne, zajednički programi sa domaćom ili inostranom ustanovom;
- Načinu izvođenja nastave: tradicionalne, na daljinu i na engleskom jeziku.
Diplome koji se stiču na ustanovi visokog obrazovanja su:
- diploma osnovnih studija: akademskih (180 ECTS) i primijenjenih (180 ECTS);
- diploma master studija: akademskih (120 ECTS) i primijenjenih (120 ECTS);
- diploma o završenim integrisanim osnovnim i master studijama obima 300, odnosno 360 ECTS;
- diploma univerziteta iz oblasti regulisanih profesija (medicina, stomatologija, arhitektura, farmacija, visoka medicinska škola) u skladu sa Direktivom 2005/36EC i Direktivom 55/13EC;
- diploma univerziteta akademskih doktorskih studija obima 180 ECTS.
Pored izmjena Zakona o visokom obrazovanju, kojim je 2017. godine prepoznato osnivanje AKOKVO, uvedene su i sljedeće, ključne promjene u sistemu visokog obrazovanja u Crnoj Gori:
- novi model studiranja 3+2+3, umjesto dosadašnjeg 3+1+1+3;
- besplatne osnovne i master studije na javnim ustanovama visokog obrazovanja;
- obaveznost praktične nastave najmanje 25% u odnosu na ukupnu opterećenost studenta po predmetima, odnosno godini, u zavisnosti od ishoda učenja za pojedini studijski program.