Bolonjski proces i aktivnosti Crne Gore u Grupi za praćenje Bolonjskog procesa (BFUG)
Bolonjska deklaracija je zajednička deklaracija evropskih ministara obrazovanja potpisana u Bolonji u junu 1999. godine, usmjerena ka reformi sistema visokog obrazovanja Evrope i predstavlja temelj Bolonjskog procesa.
Kroz participiranje u Bolonjskom procesu, zemlje potpisnice Bolonjske deklaracije potvrđuju i svoje participiranje u okviru Evropskog prostora visokog obrazovanja (EHEA).
EHEA kao inicijativa je formalno pokrenuta 12. marta 2010. godine na Ministarskoj konferenciji u Budimpešti i Beču. Cilj ove inicijative je intenziviranje saradnje između institucija visokog obrazovanja širom Evrope i unapređenje mobilnosti. Trenutno, ukupno 49 zemalja čini Evropski prostor visokog obrazovanja.
Osnovni cilj implementacije Bolonjske deklaracije je da svakom studentu garantuje sticanje kvalitetnog znanja, sposobnosti i vještina koje ga čine konkurentnim, kako na lokalnom, tako i na regionalnom i globalnom tržištu rada.
Bolonjski proces ostvaruje taj cilj kroz reformisani sistem visokog obrazovanja koji čine tri ciklusa studija i evropski sistem prenosa kredita ECTS, kao mjere obima studija. Takođe, reformisani sistem karakteriše uvođenje koncepta obezbjeđenja i kontinuirane kontrole kvaliteta, uvođenje “dopune diplome” (Supplement) kao pratećeg dokumenta koji opisuje studijski program i stečeno znanje, vještine i kompetencije, intenziviranje mobilnosti studenata i nastavnog osoblja, priznavanje stečenih kvalifikacija i diploma u skladu sa Lisabonskom konvencijom, uključivanje studenata kao partnera u obrazovnom procesu i u donošenju odluka, kao i razvoj koncepta cjeloživotnog učenja.
Crna Gora participira u Bolonjskom procesu još od 2003. godine, a 2007. godine na Ministarskoj konferenciji održanoj u Londonu, potvrđeno je članstvo i status Crne Gore u tom procesu kao samostalne i međunarodno priznate države. Kroz participiranje u Bolonjskom procesu, Crna Gora potvrđuje i svoje djelovanje u okviru EHEA. Na Ministarskoj konferenciji u Jerevanu 2015.godine, Crna Gora se obavezala da će dosljedno primjenjivati „Evropske standarde i smjernice za obezbjeđenje kvaliteta u Evropskom prostoru visokog obrazovanja (ESG)“. Rukovođena tim ciljem, Vlada Crne Gore je 2017.godine donijela Odluku o osnivanju Agencije za kontrolu i obezbjeđenje kvaliteta visokog obrazovanja (AKOKVO).
Grupa za praćenje Bolonjskog procesa (Bologna Follow-up Group BFUG)
BFUG je izvršna struktura koja nadgleda Bolonjski process i formirana je 1999.godine. BFUG-u je povjerena priprema ministarskih konferencija, političkih foruma, nadgledanje Bolonjskog procesa između ministarskih konferencija i izrada Izvještaja o implementaciji Bolonjskog procesa. Sastanci BFUG-a igraju važnu ulogu u razvoju Evropskog prostora visokog obrazovanja (EHEA).
Ministarstvo prosvjete je u martu 2023. godine za predstavnika Crne Gore u BFUG-u imenovalo Milicu Kavedžić, pomoćnicu direktora AKOKVO. Time je Crna Gora nakon dužeg vremena obnovila svoje međunarodno prisustvo u krovnoj strukturi Evropskog prostora visokog obrazovanja (EHEA). Participacijom u BFUG-u AKOKVO se našla pred izuzetno važnim i odgovornim zadatkom u vezi sa implementacijom Bolonjskih reformi.
U cilju što veće posvećenosti posebnim pitanjima od značaja BFUG formira posebne podgrupe koje obrađuju specijalnu tematiku. Stoga, pored članstva u pomenutoj krovnoj Grupi (BFUG), AKOKVO je tokom 2023.godine postala i članica povezanih radnih i koordinacionih grupa, i to sledećih:
Tematska grupa A za Kvalifikacioni okvir (TPG A on QF) formirana je u cilju bolje implementacije prve od 3 ključne obaveze EHEA “Sistem od tri ciklusa kompatibilan sa Kvalifikacionim Okvirom QF-EHEA i stepenom prvog i drugog ciklusa skaliranim po ECTS”. Programi treba da budu strukturirani prema trociklusnom sistemu Bolonjskog modela i skalirani prema Evropskom sistemu prenosa kredita (ECTS). Kvalifikacije koje se postižu u svakom ciklusu definisane su u Nacionalnom okviru kvalifikacija (NQF) koji je kompatibilan sa Kvalifikacionim okvirom Evropskog prostora visokog obrazovanja (QF-EHEA). Specifične teme kojima se bavi grupa su: samo-sertifikacija nacionalnih okvira kvalifikacija, sveobuhvatni kvalifikacioni okvir EHEA, kompletna implementacija ECTS Korisničkog vodiča, višestruka upotreba kvalifikacionih okvira od strane stejkholdera, studijski programi izvan Bolonjske trociklusne strukture, odnos između kvalifikacionih okvira i obezbjeđenja kvaliteta.
Tematska grupa B o Lisabonskoj konvenciji o priznavanju (TPG B on LRC) formirana je radi podrške ključnoj obavezi 2 “Usklađenost sa Lisabonskom konvencijom o priznavanju (LRC)”. Prakse prekograničnog priznavanja kvalifikacija treba da su u skladu s Lisabonskom konvencijom o priznavanju. Specifične teme kojima se bavi grupa su: uspostavljanje pravnog okvira koji bi omogućio implementaciju LRC-a, utvrđivanje raspodjele poslova i odgovornosti između nadležnih institucija koje imaju potrebno znanje i kapacitete za sprovođenje postupaka priznavanja, postizanje automatskog priznavanja, prepoznavanje alternativnih puteva, kvalifikacije koje posjeduju izbjeglice, optimizacija potencijala digitalne tehnologije za program priznavanja i dodatak diplomi.
Tematska grupa C za obezbjeđenje kvaliteta (TPG C on QA) formirana je radi podrške ključnoj obavezi 3 “Obezbjeđenje kvaliteta u skladu sa standardima i smjernicama za obezbjeđenje kvaliteta u Evropskom prostoru visokog obrazovanja (ESG)”. Eksterno obezbjeđenje kvaliteta (bilo da se radi o programskom ili institucionalnom nivou) obavljaju agencije za obezbjeđenje kvaliteta koje dokazano postupaju u skladu sa standardima i smjernicama propisanim u ESG-u. Specifične teme kojima se bavi grupa su: zakonodavni okvir u skladu sa ESG (uvođenje izmjena), obezbjeđenje djelotvornosti internih procedura za obezbjeđenje kvaliteta, uloga i angažman stejkholdera u internom i eksternom obezbjeđenju kvaliteta (studenti, nastavnici, poslodavci), prekogranično obezbjeđenja kvaliteta i Evropski pristup obezbjeđenja kvaliteta zajedničkim programima.
Koordinaciona grupa “Dijalog o globalnim politikama” (Coordination Group on Global Policy Dialogue) ima za cilj razvoj kontinuiranog dijaloga sa drugim regionima i međunarodnim organizacijama o pitanjima od zajedničkog interesa i značaja za visoko obrazovanje u pogledu kojih saradnja i razmjena ideja i politika mogu biti obostrano korisni. Kvalitetna saradnja između različitih regiona, ključni je korak ka ispunjenju ciljeva postavljenih dokumentom “Obrazovanje do 2030. – Okvir za ispunjenje akcija za implementaciju 4. cilja održivog razvoja (SD4)” koji glasi „Obezbijediti inkluzivno i kvalitetno obrazovanje i promovisati cjeloživotno učenje“.
Radna grupa za „Socijalnu dimenziju“ (Working Group on Social Dimension) ima za cilj da razvije i podrži nacionalne planove i strategije usmjerene na jačanje socijalne dimenzije visokog obrazovanja, kao i da poboljša pristup i završetak obrazovanja nedovoljno zastupljenim i ranjivim grupama. Grupa ima za cilj da identifikuje potrebe EHEA koje proističu iz ekonomskog, političkog, ekološkog i tehničkog razvoja.
Radna grupa za unapređenje razmjene znanja u EHEA zajednici (The Task Force on Enhancing Knowledge Sharing in the EHEA community) osnovana je u cilju poboljšanja posvećenosti Rimskom kominikeu i izgradnji bolje povezane i održivije zajednice visokog obrazovanja, koja njeguje inkluziju, komunikaciju, saradnju i solidarnost koje su od suštinskog značaja za relevantnost i budućnost EHEA. Sadašnji i budući ciljevi o kojima će se raspravljati na seminarima, radionicama i događajima treba da uključe širu zajednicu visokog obrazovanja i istraže nove načine saradnje.
Radna grupa za fundamentalne vrijednosti (Working group on Fundamental Values) ima za cilj da razvije sveobuhvatan okvir za dalje praćenje i implementaciju temeljnih vrijednosti EHEA u sistemima visokog obrazovanja njenih članica. Sistem bi trebao podsticati samorefleksiju i konstruktivan dijalog istovremeno omogućavajući procjenu stepena do kojeg se te osnovne vrijednosti poštuju i sprovode u EHEA.
Radna grupa za učenje i nastavu (Working Group on Learning and Teaching) ima za cilj da promoviše inovativne i inkluzivne pristupe u učenju i nastavi, sa primjerima najbolje prakse o tome kako bi javne vlasti mogle podržati institucije u razvoju, unaprijediti i implementirati strategije za nastavu i učenje u okviru ustanova visokog obrazovanja uz poštovanje akademskih sloboda i autonomije ustanova visokog obrazovanja.
Obaveze koje proizilaze iz gore navedenih grupa podrazumijevaju prisustvo redovnim sastancima kako u fizičkom tako i u online formatu, analizu pristiglih materijala i upućivanje komentara, kao i ostale obaveze delegirane od strane koordinatora grupa.
Naredna Ministarska konferencija zakazana je za 29. i 30. maj 2024.godine u Tirani, Albanija, gdje će se na jednom mjestu okupiti ministri Evropskog prostora visokog obrazovanja. Tom prilikom, ministri će analizirati dostignuća u implementaciji Bolonjskih reformi u okviru poslednje četiri godine i potpisati “Tirana komunike”. Pomenuti dokument će dati smjernice za implementaciju reformi za naredni period. U okviru Ministarske konferencije održaće se i Forum o Globalnim politikama, kao i ostali događaji povezani sa aktivnostima BFUG-a.